THẬN NHÂN TẠO TRÊN CAO NGUYÊN ĐÁ: HÀNH TRÌNH CỨU SỐNG NGƯỜI BỆNH VÙNG CAO MÈO VẠC

Vùng cao núi đá tai mèo và những cung đường hiểm trở

Mèo Vạc là một trong những huyện xa xôi và khó khăn nhất của tỉnh Hà Giang (nay là tỉnh Tuyên Quang), nằm trên cao nguyên đá Đồng Văn, vùng đất được UNESCO công nhận là Công viên địa chất toàn cầu. Cảnh quan hùng vĩ nhưng cũng vô cùng khắc nghiệt: địa hình chủ yếu là núi đá tai mèo sắc nhọn, khí hậu lạnh giá vào mùa đông, khan hiếm nước vào mùa khô, và giao thông bị chia cắt thường xuyên do sạt lở, mưa lũ vào mùa mưa. Đồng bào nơi đây đa phần là người dân tộc thiểu số như Mông, Dao, Lô Lô… Với đặc thù “sống trên đá chết nằm trong đá”, dân cư sống rải rác trên các sườn núi, đời sống kinh tế còn nghèo nàn, sinh kế phụ thuộc vào nông nghiệp tự cung tự cấp, học vấn và khả năng tiếp cận dịch vụ y tế còn hạn chế.

Ở Mèo Vạc, để đến được bệnh viện tuyến tỉnh hoặc trung ương, người bệnh và người nhà phải vượt qua hàng trăm cây số đường núi quanh co, có khi phải mất từ 6 đến 10 tiếng đồng hồ. Với những bệnh lý mạn tính cần điều trị lâu dài và liên tục như suy thận, việc di chuyển xa là cực kỳ gian nan, tốn kém và nhiều khi nguy hiểm đến tính mạng.

Chính vì thế, việc triển khai kỹ thuật lọc máu chu kỳ (thận nhân tạo) ngay tại Bệnh viện Đa khoa Khu vực Mèo Vạc đã trở thành bước ngoặt quan trọng, mở ra hy vọng sống còn cho hàng chục bệnh nhân suy thận mạn tại địa phương và các vùng lân cận như Đồng Văn, Bảo Lâm (Cao Bằng).

Ba tháng – ba trăm cuộc lọc máu, ba lần cấp cứu giành lại sự sống

Ngày 21/4/2025, Bệnh viện Đa khoa Khu vực Mèo Vạc chính thức triển khai kỹ thuật thận nhân tạo sau thời gian chuẩn bị công phu, với sự hỗ trợ chuyên môn từ Bệnh viện Đa khoa Hà Giang và sự đầu tư trang thiết bị từ các nguồn ngân sách hỗ trợ miền núi.

Chỉ trong ba tháng đầu tiên, từ nửa sau tháng 4 đến tháng 7 năm 2025, bệnh viện đã thực hiện thành công 300 ca lọc máu thường quy cho các bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn cuối. Không chỉ vậy, bệnh viện cũng đã cứu sống 3 ca suy thận cấp trong tình trạng nguy kịch nhờ can thiệp lọc máu cấp cứu kịp thời – điều mà trước đây chỉ có thể thực hiện được ở tuyến tỉnh hoặc trung ương.

BSCKI. Bùi Mạnh Hùng, phụ trách Đơn nguyên Thận nhân tạo của bệnh viện, chia sẻ:

“Lúc mới triển khai, chúng tôi chỉ dám mong ước phục vụ được khoảng 3-4 bệnh nhân trong 3 tháng đầu. Nhưng đến nay đã có hơn 8 bệnh nhân đăng ký lọc máu chu kỳ, với tần suất 3 lần/tuần/bệnh nhân. Con số 300 ca không chỉ là kết quả mà còn là kỳ tích đối với một bệnh viện vùng cao như chúng tôi.”

Các bệnh nhân được lọc máu đều là người dân tộc thiểu số, có người sinh sống tại các xã xa bệnh viện như Thượng Phùng, Niêm Tòng… Có bệnh nhân thuộc tỉnh khác (Bảo Lâm - Cao Bằng) cũng đến lọc máu tại đây. Việc không phải di chuyển xa đã giúp họ tiết kiệm rất nhiều chi phí, giảm mệt mỏi, đồng thời nâng cao chất lượng điều trị.

Hành trình của sự sống: Câu chuyện những bệnh nhân đầu tiên

Chị Ly Thị Mỷ, 21 tuổi, người dân tộc Mông ở xã Sơn Vĩ, từng được chẩn đoán suy thận mạn giai đoạn cuối cách đây một năm. Gia đình nghèo, hai con nhỏ, nhiều lần chị đành bỏ buổi lọc máu ở Bệnh viện Yên Minh vì đường xá xa xôi. Những ngày mưa gió, tắc đường do sạt lở, chị đành phải ở nhà vì không thể đi lọc máu. Khiến cho cơ thể đã yếu càng thêm yếu. Có lần lên cơn phù phổi cấp, chị không thở được nhưng vẫn phải đợi thông đường mới có thể di chuyển đến nơi lọc máu.

Khi biết Bệnh viện Mèo Vạc bắt đầu có dịch vụ lọc máu, gia đình chị đã đưa chị đến ngay trong ngày khai trương. Giờ đây, sau hơn 30 lần lọc máu định kỳ tại bệnh viện, sức khỏe chị đã ổn định, da dẻ hồng hào hơn, có thể phụ giúp chồng trồng ngô, chăm con. “Không có máy lọc máu ở đây, chắc tôi đã không còn sống đến ngày hôm nay,” chị nghẹn ngào chia sẻ.

“Không còn phải xuống tỉnh nữa…”

Chị Lương Thị Mai (43 tuổi, xã Niêm Sơn), một bệnh nhân suy thận mạn giai đoạn cuối, từng phải xuống Bệnh viện Đa khoa Đức Minh tại thành phố Hà Giang (nay là Phường Hà Giang 1) 3 lần mỗi tuần để lọc máu. Bà kể:

“Mỗi lần đi là tốn gần một triệu đồng tiền xe, ăn, ở. Người mệt mà đường xóc, xa xôi, khổ không tả được. Nay được lọc máu tại Mèo Vạc, khỏe hơn, đỡ tốn kém, tôi mừng lắm.”

Không chỉ Chị Mai, nhiều bệnh nhân khác cũng đang cảm nhận rõ sự thay đổi. Nhiều gia đình đã có thể duy trì điều trị ổn định nhờ không còn bị gánh nặng tài chính đè nặng như trước.

Một số bệnh nhân còn có thể quay lại làm việc nhẹ nhàng sau khi lọc máu, thay vì phải nghỉ việc hoàn toàn như trước đây. Điều này mang lại lợi ích không chỉ cho cá nhân người bệnh mà còn cho cả kinh tế hộ gia đình và cộng đồng địa phương.

Kỹ thuật cao không còn là đặc quyền của đô thị

Việc triển khai thận nhân tạo tại bệnh viện khu vực vùng sâu vùng xa như Mèo Vạc là minh chứng rõ ràng cho xu hướng “đưa kỹ thuật cao về gần dân”. Thay vì dồn bệnh nhân lên các bệnh viện tuyến trên vốn đã quá tải, hệ thống y tế nay đang từng bước dịch chuyển ngược lại – tăng cường năng lực cho y tế cơ sở.

Theo BSCKII. Hoàng Hoa Màn, Giám đốc Bệnh viện Đa khoa Khu vực Mèo Vạc, việc triển khai kỹ thuật này không đơn thuần chỉ là mua máy và mở phòng:

“Chúng tôi phải cử bác sĩ, điều dưỡng đi đào tạo chuyên sâu nhiều tháng tại tuyến trung ương. Đồng thời phải xây dựng quy trình lọc máu an toàn, dự phòng sự cố, xử trí cấp cứu, bảo đảm tiệt khuẩn tối đa. Đây là quá trình không dễ dàng đối với bệnh viện vùng cao nhưng rất xứng đáng vì sức khỏe nhân dân.”

Để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng, bệnh viện cũng đã đề xuất mở rộng quy mô đơn nguyên lọc máu, tăng số máy từ 2 lên 4 máy trong năm tới.

Những khó khăn chưa thể lùi bước

Dù có nhiều kết quả đáng khích lệ, việc duy trì và mở rộng kỹ thuật thận nhân tạo tại một huyện miền núi như Mèo Vạc vẫn gặp không ít khó khăn:

Thiếu nhân lực chuyên sâu: Việc đào tạo bác sĩ, điều dưỡng chuyên về thận nhân tạo mất nhiều thời gian và chi phí. Việc giữ chân nhân lực ở lại công tác tại vùng cao cũng là một thách thức lâu dài.

Nguồn nước và điện không ổn định: Hệ thống lọc máu đòi hỏi nguồn nước sạch và điện liên tục. Tuy nhiên, ở Mèo Vạc, thường xuyên xảy ta mất điện, nhất là vào mùa mưa bão. Vào mùa khô, tình trạng thiếu nước nghiêm trọng lại gây ảnh hưởng không nhỏ đến việc đảm bảo nguồn nước cung cấp cho bệnh viện nói chung, cho dịch vụ thận nhân tạo nói riêng.

Chi phí duy tu, bảo trì máy móc: Linh kiện, vật tư tiêu hao của máy lọc máu chủ yếu phải vận chuyển xa, dễ hỏng hóc. Bệnh viện cần nguồn ngân sách ổn định để duy trì hoạt động lâu dài.

BSCKI. Bùi Mạnh Hùng tâm sự thêm:

“Làm y tế ở vùng cao là chấp nhận vừa chữa bệnh, vừa làm công tác xã hội. Có khi còn phải đi vận động người dân đến bệnh viện đúng giờ để lọc máu. Đối với bệnh nhân lọc máu cấp cứu, còn phải làm công tác tư tưởng rất lâu để bệnh nhân và người nhà hiểu sự cần thiết của việc lọc máu để chấp thuận sử dụng dịch vụ”

Từ Mèo Vạc, nghĩ về y tế vùng cao

Sự kiện Bệnh viện Đa khoa Khu vực Mèo Vạc lọc máu thành công cho hàng trăm lượt bệnh nhân sau 3 tháng không chỉ là niềm vui riêng của Tuyên Quang, mà còn là một hình mẫu đáng học hỏi cho các địa phương khác.

Trong bối cảnh già hóa dân số và bệnh thận mạn ngày càng gia tăng, việc đưa kỹ thuật thận nhân tạo về khu vực miền núi là giải pháp căn cơ để bảo đảm điều trị liên tục, giảm chi phí cho người dân, đặc biệt là các hộ nghèo, dân tộc thiểu số.

Không thể phủ nhận: sự thành công ở Mèo Vạc là kết tinh của ý chí, tinh thần dấn thân và sự kiên định vì người bệnh của đội ngũ y bác sĩ vùng cao. Đó cũng là minh chứng cho hiệu quả của chính sách “đầu tư chiều sâu” cho y tế miền núi của ngành y tế nói riêng và của Đảng, Nhà nước nói chung.

Thận nhân tạo: Một bước tiến nhân văn trên cao nguyên đá

Sau ba tháng, ba trăm ca thường quy, ba lần cứu sống người bệnh trong cơn nguy kịch – thận nhân tạo ở Mèo Vạc không chỉ là một kỹ thuật y khoa, mà là một sợi dây cứu sinh, là ánh sáng y học le lói giữa những vách đá dựng đứng của miền cao nguyên đá.

Giữa rừng núi đá xám xịt của cao nguyên Đồng Văn, những máy lọc máu vẫn ngày ngày hoạt động không ngơi nghỉ. Trong tiếng rít nhẹ nhàng của bơm, tiếng rì rào của nước RO, là tiếng thở đều đặn hơn của những bệnh nhân tưởng chừng phải buông xuôi số phận.

Bệnh viện Đa khoa Mèo Vạc đã làm nên một điều tưởng chừng không thể – và mở ra một chương mới cho y tế vùng cao: chủ động, hiện đại, nhân văn và bền vững.

Sự sống không phải là đặc quyền của người thành thị. Với nỗ lực từ chính quyền, ngành y tế và sự chung tay của toàn xã hội, những người dân tộc H’mông, Dao, Lô Lô… sống trên đỉnh núi cao cũng có quyền được sống khỏe, sống gần người thân, sống có hy vọng.

Và như cách người Mèo Vạc hay nói với nhau gần đây:

“Giờ bệnh thận không còn là bản án tử. Vì đá cũng có thể nở hoa, nếu mình dùng tâm chăm sóc.”